Güzel sanatların tüm dallarında (resim, yontu, müzik, grafik, fotograf, mimari, film ve sahne sanatları gibi) geçerli olan temel vurgulu/etkili ifade kuramları vardır. Bu ifade kuramları tüm bu dallar için geçerli ve önemlidir. İster bir nokta bir düzleme, bir figur bir sahneye veya bir ton bir mekâna hâkim algılansın veya isterse karşıtlıklar bulunsun yüksek ses><alçak ses, çabuk><ağır, matt><parlak, büyük><küçük tüm bunların estetik ifadelerinin temelinde ki kuramlar aynıdır. Sadece bunların ifadelendirilmelerinde / uygulamalarında kullanılan araçlar her sanat dalına göre farklıdır. Bu yazıda grafik tasarımlarda kaale alındığında daha etkili görsel ifade kazanmak için gereken püf noktalarının ipuçları verilmektedir. Allah vergisi anadan doğma veya bilgisayar yazılımı destekli sonradan olma becerileri Grafik Tasarım sanmakda insanlar tabii ki hürdür. Ama amatörce kendini tatmin söz konusu değilde, mesleki kuramlara uygun, profesyonel düzeyde ifade değeri olan, etkili bir görsel hazırlamak için yararlanılması gereken; format, nokta, çizgi ve alan gibi çeşitli yapı unsuru ve bunların kontrastlarının kullanılmasında, önceden kurgulanmasının nasıl ve neden yapılacağını açıklamaya gayret edeceğim.
Sanatsal ifadenin kuramsal unsurları bir kompozisyonda; pek nadiren tek başlarına olarak bulunurlar. Birçok komponent/unsur bir araya gelerek Grafik tasarımın formal ifadesini ortaya koyarlar. Yazıda yer alan Şekilller de görsel olarak tek tek ayırımlı olarak örneklenen unsurlar diğer unsurlarla birlikte kaale alınmalıdır. Tek başlarına ağırlıklı olarak kullanılmaları güçlü bir etki için yeterli olmayabilir. Onun için bu tanımlar dar kapsamlı düşünülmemeli, bir bütünün parçaları olarak algılanmalıdır. Bir görsel tasarımın motif kurgusu ne kadar sade olursa, kullanılacak kuram unsur ve unsurları da o kadar önem kazanacaktır. Ancak bu kuramlara uyulmuş olması yinede tasarımcıya etkili bir görsel hazırlamanın garantisini vermeyecektir. Zira kişinin çalışması, bahis konusu kuram unsurlarını artistik yeteneği ile sentezleyerek kullana bilme maharetine de bağlıdır. Bu beceri hemen kazanılmasa da dört yılık eğitim sürecine ihtiyaç duysada, yine de amatörce de olsa yapılacak bir görsel tasarımda bu kuramsal püf noktalarının gözönünde bulundurulması gerekir. Çünkü tasarlanan yapıt da güzel bir görsel doku ritmi ve kompozisyon unsurları arasında iyi bir uyum yakalanması, estetik ifade gücüne yardımcı olacaktır. Kişinin doğuştan sahip olduğu allah vergisi kabiliyetini kullanırken doğru/güzel olan etkiyi yakalamasına, ortaya çıkan yapıtın, grafik tasarım estetik değerinin daha yüksek düzeyde olmasına yardımcı olacaktır. Zaten sadece bilgisayar grafik yazılımı kullanan birisinin grafik kompozisyon gücü ile grafik alt yapıya sahip birisinin aynı grafik yazılımı kullanarak yaptığı görsellerin etki gücü bundan dolayı farklıdır. Birisinde rastgele grafik nosyondan uzak bir düzen, diğerinde ise belirli bir düzen ve grafik disiplini etkisi vardır. Nasıl bir görsel düzenleme yapmak istenirse istensin, belirli bazı grafik alt yapı kuramları gözönüne alınmadığında, bu tasarımın güzelliği, ben yaptım oldu denilen türde ve ancak onu yapan kişi için geçerli olacaktır. Oysa; yapılan bir görsel, onu yapan kişinin kişisel beğenisi dışında da güzel algılanmalıdır. İşte bunun yoluda bu Grafik Tasarım alt yapı kuramlarını bilmekten ve kullanmaktan geçer.
Bu genel temel kuramları olası 5 grupta toplaya biliriz. Olası, şeklinde ki ifademin sebebi; çok karmaşık grafik kompozisyon kuramlarını gruplamanın aslında çok farklılıklar içericek olmasındandır. Örneğin İllustrasyonda, Fotografta, Resimde ve Grafikde vs gibi.
Ancak burada daha çok bizleri ilgilendirecek Grafik perspektifinde ele almaya çalışacağım.
1. Format geometrik yapısı / ebadı / kenar orantıları
2. Tasarım unsurlarının yüzey konumlaması ve biribirine bağlantıları
3. Gövde desen çizim özelliği ve typografik yapı yazı karakteri
4. Hâkim renk ve renkler arası uyum. Bilinçaltı renk psikolojisi algılaması
5. Tasarım genel yapı ifadesinin ilgili konuya uyumu
Herşeyden önce; konuya girmeden bir iki hususu hatırlamada da yarar var. Graf bilindiği üzere çizginin lâtince kökü ve bilek, el mahareti ister. Grafikte; Düşüncenin/Tasarlananın uygulama olarak ortaya konmasında en önemli faktördür. Ancak günümüzde Coral Draw, Photoshop, benzeri bilgisayar yazılımlarını kullanmak, yapılan uygulamada el mahareti kısmını ortadan kaldıra bilir. Ama bu yazılımları çok iyi kullama becerisi, iyi bir Grafik Tasarım için hiçbir zaman yeterli değildir. Özellikle Photoshop gibi programların kolaj / kes yapıştır tipi tasarımlar için harika çalışma kolaylıkları sağladığı günümüzde. Bu çalışma yöntemi doğru ve geçerli olsaydı Üniversitelerin Grafik Kürsülerini iptal etmek gerekirdi. Bu tip yazılımlar ve bunları kullanım becerisi sadece uygulama kolaylığı sağlar. Yani real fırça değil sanal fırça kullanırsınız. Ama bu kişiyi Grafiker/Görsel Tasarımcı, işide de bir Grafik Tasarımı yapmaz. Yani " Herkes kaşık yapar ama sapını orta yere denk getiremez " demiş bir ulumuz. Şüphesiz dört yıllık grafik tasarım eğitimi, bu birkaç kompozisyon kuramı ile tanımlanmış ve bitmiş olamaz. Dünya Üniversitelerinin tümünde eğitim gören taife-i grafik dört sene boyunca bunları sentezlemeyi, işin “kulak memesi kıvamını” yakalamayı öğrenmeye talim yapıyor. (Hele ki o ilk sene asla unutulmaz. İlkmektep 1sınıf bebesi gibi A iile başlarsın Z ye kadar alfabeyi harf harf yazdırırlar adama. Ne gerek var bas klavyede a harfine bitsin.) Zira Tasarım uygulamasının geri planında; önce belirli bir grafik mantığının ve bazı uygulama kuramlarına uygunluğun olması zaruridir. Tabii bir Grafik Tasarım ‘dan söz ediyorsak ve ben yaptım pekde güzel oldu demiyorsak veya konu ile ilgili hiçbir beceresi olmayanların bakıp “eline emeğine sağlık pek bi güzel olmuş” demelerini bir estetik beğeni yeterliliği kabul etmiyorsak. Çünkü güzel aslında son derece göreceli bir kavramdır. Şimdi şu "güzel", karakaplıya göre ne olaki denilirse, önce estetik güzeli tanımlamak gerekir. Karakaplıya göre plastik sanatlarda "Estetik olarak güzel olana ne birşey eklene bilir, nede birşey çıkarabilir". Onu oluşturan tüm unsurlar öylesine dengededir ki en ufak müdahale bu dengeyi bozacaktır. Örneğin Türk Bayrağı böyledir hemen iç denge kurgusu bozulur. En ufak eksiklik veya fazlalık sırıtan hataların ortaya çıkmasına yol açar.
Peki, göreceli olan güzel kavramını nasıl irdeleyeceğiz o zaman değil mi. İşte cevap; Analiz gülü ile. Bütün kâinatta kadir-i mutlak ‘ın var ettiği karşı><karşıt kuramından hareketle; Doğru><Yanlış ve Güzel><Çirkin karşıtlığını kurarak parabolik bir eksen oluştura biliriz. Bu analiz yaklaşımını grafik tasarım dışında da kullanmak mümkün. Parabolde Doğru><Yanlış / Güzel><Çirkin karşıtlık eksenlerinin kesiştiği orta 0 noktası ideal güzel yeridir. Yapılacak en ufak bir ekleme veya çıkarma "tasarımı" parabolün bir başka noktasına taşıyacaktır. Şayet yaptığınızla bu kesişmenin "ideal" olduğu sıfır noktasını yakalayamıyorsak, başarılı bir çalışma için, ikinci olmazsa olmaz bölgemiz Doğru/Güzel alanıdır. Birde minik bir hatırlatma, varsayalım ki güzel tanımına da uyan tek tek güzel olan unsurlar var; bunlar bir araya getirilirlerse oluşturdukları "Bütün" de güzel olur denemez. Bunu da unutmamakta yarar var.
kısım 2
Grafik Tasarım kuramlarının temel hedef noktası göz algılama alışkanlıklarından yararlanarak etki/ifade vurgusunu arttırmaktır. Gözün algılama ve çözümleme öncesi bizim kontrolumuz dışında yaptığı birtakım tarama refleksleri vardır. Göz tüm algılamasını önce kare, üçgen, daire, vurgulu nokta ve bunları oluşturan; düşey, yatay, eğri çizgiler, diagonal hat, optik hat, sturuktur/desen dokusu, ufuk hattı, altın orantı algılamaları ile çözümler. Bu çözümlemenin etki gücüne göre de bir karar çıkar, görülen Grafik Tasarım ya güzeldir ya da çirkindir. Tabii ki bu kararı veren kişinin bilgi birikimine göre de subjektif değerleme yüzdesi artacak veya eksilecektir.
Grafik Tasarım da "Gözün desen okuması" denilen davranışı bir araç olarak kullanıldığında, kişinin bilinçaltına daha kolay ulaşılıp istenilen etkiye ve vurguya ulaşılır. Bunun örneğini mutlaka yaşamışsınızdır. Bir kompzisyona bakar onu güzel bulursunuz ama sebebini asla bilemezsiniz, neden sorusuna cevap veremezsiniz. İşte bu anlatılan durumu yaşıyorsunuz. Meselâ bu yapıtlarda renk psikolojisinden yararlanılması da bunlara dâhildir. Hiç düşündünüz mü süt ambalajların da yeşil, çikolata ambalajların kırmızı, kozmetik ürün ambalajlarında mor ve uyarılarda sarı renk, neden hep ağırlıklıdır.
Şimdi bilinçaltına ulaşan yol gözden geçtiğine göre önce gözün temel davranış reflekslerini tanıyalım. Çerçeveli bir alanı yani sınırları belli olan fotograf, dosya kâğıdı gibi herhangi bir alanı, göz algılamaya başladığı anda, refleks olarak yaptığı davranış yönlenmeleri insanın kontrolunda olmayan bir dizi harekettir.
Şimdide gözün ilk hareketi olan diyagonal tarama olarak tanımlanabilecek refleks görülmektedir. Bu kurama göre gözün hareketi, sol üst köşeden başlayıp sağ alt köşeye kayar ve sonrasın da sol alt köşeden sağ üst köşe istikametindedir. Bu hareketin bir diğer bir tanımıda "desenin ışık yoludur". Gözün ilk hareket noktalarında açık tonların bulunması geldiği noktadada koyu tonların yer alması, etkili algılamada büyük rol oynayacaktır. Bu arada benim gözüm bunu ne zaman yapıyor demeyin siz bu hareketleri asla fark etmezsiniz. Bu göz ile bilinçaltının iletişimidir. Herhalde antentli kâğıtlar da amblem ve şirket logoların neden genellikle burada yer aldığını söylemeye gerek yok.
Gözün ikinci refleks hareketi görülen alan taramasına geçer yine sol üst köşeden başlar büyük zigzaglarla aşağı iner ve sol alt köşeden tekrar ters yönde geri döner. Asla fark edilmeyen bu hareketler sympatik sinir sistemi yordamıyla göz ile bilinçaltının iletişim yönlenmesidir. Gözün bu iki refleks hareketi sırasında bir grafik tasarımcısı için algılamada kompozisyonunun vurgu etkisini arttırabileceği önemli noktalar vardır.
Şimdide bu vurgu gücü kuvvetli olan dört yer şematik olarak görülmektedir. Diaganoller üstünde karşı köşeye 90 derece açı ile konumlanan, dört nokta vurgulu yer. Hemen buna bağlı olarak görülen bu noktalardan geçen güçlü hatlar görülmektedir. Sinemada da çok başvurulan bir kadraj püfüdür.Tabii bu arada ortada oluşan çerceveli alanın gücünden bahs etmeye gerek varmı bilmiyorum. Belkide "Tam ortası" kavramı buradan çıkmıştır.
Artık göz şartlı refleks olan okuma alışkanlığına dönerek satırları soldan sağa taraya bilir. Ama gözün bu davranışında da hareket vurgusunu güçlü olarak yakalamanın mümkün olacağı bir konumlama daha vardır.Örneklemek gerekirse koşan bir insan gibi hareket özelliği olan bir objenin hareket yönü sağdan sola konumlanırsa bu hareket soldan sağa olan konumlamaya oranla göz akışının ters yönünde olduğu için daha dinamik algılanacaktır.
Gözün bir yüzeyi algılarken ki bu hareketleri, bilinç kontrolu dışında ve hep var olan aynı hareketlerdir. İşte Grafik Tasarım da ki desende, yer alacak onu oluşturan unsurları, bu geometrik alanlardan ve bu göz alışkanlıklarından hareket edilerek, bazı optik etkileme kurgulamaları yapılır. Ne kadar bilgi ve uygulama sentezi başarısı, o kadar etkili Doğru/Güzel Grafik Tasarım kompozisyon başarısı. İlk mektep üçüncü sınıf öğrencisinin resmi ile Picasso efendinin resmini ayıranda budur zaten. Biri doğaçlama, öbürü sistematik kurgulu, anlamayan için ikiside aynı.
İki temel resim/grafik formatı vardır; değişken özellikli dikdörtgen format ve değişken olmayan kare format. Kare format mutlak eşitliğin formudur. Eşit format kenarları dengeli bir orantıya sahiptir 1:1. Bu orantı güçlü bir zemin yayılımı/dağılımı ister.
Güzel sanatların tüm dallarında (resim, yontu, müzik, grafik, fotograf, mimari, film ve sahne sanatları gibi) geçerli olan temel vurgulu/etkili ifade kuramları vardır. Bu ifade kuramları tüm bu dallar için geçerli ve önemlidir. İster bir nokta bir düzleme, bir figur bir sahneye veya bir ton bir mekâna hâkim algılansın veya isterse karşıtlıklar bulunsun yüksek ses><alçak ses, çabuk><ağır, matt><parlak, büyük><küçük tüm bunların estetik ifadelerinin temelinde ki kuramlar aynıdır. Sadece bunların ifadelendirilmelerinde / uygulamalarında kullanılan araçlar her sanat dalına göre farklıdır. Bu yazıda grafik tasarımlarda kaale alındığında daha etkili görsel ifade kazanmak için gereken püf noktalarının ipuçları verilmektedir. Allah vergisi anadan doğma veya bilgisayar yazılımı destekli sonradan olma becerileri Grafik Tasarım sanmakda insanlar tabii ki hürdür. Ama amatörce kendini tatmin söz konusu değilde, mesleki kuramlara uygun, profesyonel düzeyde ifade değeri olan, etkili bir görsel hazırlamak için yararlanılması gereken; format, nokta, çizgi ve alan gibi çeşitli yapı unsuru ve bunların kontrastlarının kullanılmasında, önceden kurgulanmasının nasıl ve neden yapılacağını açıklamaya gayret edeceğim.
Sanatsal ifadenin kuramsal unsurları bir kompozisyonda; pek nadiren tek başlarına olarak bulunurlar. Birçok komponent/unsur bir araya gelerek Grafik tasarımın formal ifadesini ortaya koyarlar. Yazıda yer alan Şekilller de görsel olarak tek tek ayırımlı olarak örneklenen unsurlar diğer unsurlarla birlikte kaale alınmalıdır. Tek başlarına ağırlıklı olarak kullanılmaları güçlü bir etki için yeterli olmayabilir. Onun için bu tanımlar dar kapsamlı düşünülmemeli, bir bütünün parçaları olarak algılanmalıdır. Bir görsel tasarımın motif kurgusu ne kadar sade olursa, kullanılacak kuram unsur ve unsurları da o kadar önem kazanacaktır. Ancak bu kuramlara uyulmuş olması yinede tasarımcıya etkili bir görsel hazırlamanın garantisini vermeyecektir. Zira kişinin çalışması, bahis konusu kuram unsurlarını artistik yeteneği ile sentezleyerek kullana bilme maharetine de bağlıdır. Bu beceri hemen kazanılmasa da dört yılık eğitim sürecine ihtiyaç duysada, yine de amatörce de olsa yapılacak bir görsel tasarımda bu kuramsal püf noktalarının gözönünde bulundurulması gerekir. Çünkü tasarlanan yapıt da güzel bir görsel doku ritmi ve kompozisyon unsurları arasında iyi bir uyum yakalanması, estetik ifade gücüne yardımcı olacaktır. Kişinin doğuştan sahip olduğu allah vergisi kabiliyetini kullanırken doğru/güzel olan etkiyi yakalamasına, ortaya çıkan yapıtın, grafik tasarım estetik değerinin daha yüksek düzeyde olmasına yardımcı olacaktır. Zaten sadece bilgisayar grafik yazılımı kullanan birisinin grafik kompozisyon gücü ile grafik alt yapıya sahip birisinin aynı grafik yazılımı kullanarak yaptığı görsellerin etki gücü bundan dolayı farklıdır. Birisinde rastgele grafik nosyondan uzak bir düzen, diğerinde ise belirli bir düzen ve grafik disiplini etkisi vardır. Nasıl bir görsel düzenleme yapmak istenirse istensin, belirli bazı grafik alt yapı kuramları gözönüne alınmadığında, bu tasarımın güzelliği, ben yaptım oldu denilen türde ve ancak onu yapan kişi için geçerli olacaktır. Oysa; yapılan bir görsel, onu yapan kişinin kişisel beğenisi dışında da güzel algılanmalıdır. İşte bunun yoluda bu Grafik Tasarım alt yapı kuramlarını bilmekten ve kullanmaktan geçer.
Bu genel temel kuramları olası 5 grupta toplaya biliriz. Olası, şeklinde ki ifademin sebebi; çok karmaşık grafik kompozisyon kuramlarını gruplamanın aslında çok farklılıklar içericek olmasındandır. Örneğin İllustrasyonda, Fotografta, Resimde ve Grafikde vs gibi.
Ancak burada daha çok bizleri ilgilendirecek Grafik perspektifinde ele almaya çalışacağım.
1. Format geometrik yapısı / ebadı / kenar orantıları
2. Tasarım unsurlarının yüzey konumlaması ve biribirine bağlantıları
3. Gövde desen çizim özelliği ve typografik yapı yazı karakteri
4. Hâkim renk ve renkler arası uyum. Bilinçaltı renk psikolojisi algılaması
5. Tasarım genel yapı ifadesinin ilgili konuya uyumu
Herşeyden önce; konuya girmeden bir iki hususu hatırlamada da yarar var. Graf bilindiği üzere çizginin lâtince kökü ve bilek, el mahareti ister. Grafikte; Düşüncenin/Tasarlananın uygulama olarak ortaya konmasında en önemli faktördür. Ancak günümüzde Coral Draw, Photoshop, benzeri bilgisayar yazılımlarını kullanmak, yapılan uygulamada el mahareti kısmını ortadan kaldıra bilir. Ama bu yazılımları çok iyi kullama becerisi, iyi bir Grafik Tasarım için hiçbir zaman yeterli değildir. Özellikle Photoshop gibi programların kolaj / kes yapıştır tipi tasarımlar için harika çalışma kolaylıkları sağladığı günümüzde. Bu çalışma yöntemi doğru ve geçerli olsaydı Üniversitelerin Grafik Kürsülerini iptal etmek gerekirdi. Bu tip yazılımlar ve bunları kullanım becerisi sadece uygulama kolaylığı sağlar. Yani real fırça değil sanal fırça kullanırsınız. Ama bu kişiyi Grafiker/Görsel Tasarımcı, işide de bir Grafik Tasarımı yapmaz. Yani " Herkes kaşık yapar ama sapını orta yere denk getiremez " demiş bir ulumuz. Şüphesiz dört yıllık grafik tasarım eğitimi, bu birkaç kompozisyon kuramı ile tanımlanmış ve bitmiş olamaz. Dünya Üniversitelerinin tümünde eğitim gören taife-i grafik dört sene boyunca bunları sentezlemeyi, işin “kulak memesi kıvamını” yakalamayı öğrenmeye talim yapıyor. (Hele ki o ilk sene asla unutulmaz. İlkmektep 1sınıf bebesi gibi A iile başlarsın Z ye kadar alfabeyi harf harf yazdırırlar adama. Ne gerek var bas klavyede a harfine bitsin.) Zira Tasarım uygulamasının geri planında; önce belirli bir grafik mantığının ve bazı uygulama kuramlarına uygunluğun olması zaruridir. Tabii bir Grafik Tasarım ‘dan söz ediyorsak ve ben yaptım pekde güzel oldu demiyorsak veya konu ile ilgili hiçbir beceresi olmayanların bakıp “eline emeğine sağlık pek bi güzel olmuş” demelerini bir estetik beğeni yeterliliği kabul etmiyorsak. Çünkü güzel aslında son derece göreceli bir kavramdır. Şimdi şu "güzel", karakaplıya göre ne olaki denilirse, önce estetik güzeli tanımlamak gerekir. Karakaplıya göre plastik sanatlarda "Estetik olarak güzel olana ne birşey eklene bilir, nede birşey çıkarabilir". Onu oluşturan tüm unsurlar öylesine dengededir ki en ufak müdahale bu dengeyi bozacaktır. Örneğin Türk Bayrağı böyledir hemen iç denge kurgusu bozulur. En ufak eksiklik veya fazlalık sırıtan hataların ortaya çıkmasına yol açar.
Peki, göreceli olan güzel kavramını nasıl irdeleyeceğiz o zaman değil mi. İşte cevap; Analiz gülü ile. Bütün kâinatta kadir-i mutlak ‘ın var ettiği karşı><karşıt kuramından hareketle; Doğru><Yanlış ve Güzel><Çirkin karşıtlığını kurarak parabolik bir eksen oluştura biliriz. Bu analiz yaklaşımını grafik tasarım dışında da kullanmak mümkün. Parabolde Doğru><Yanlış / Güzel><Çirkin karşıtlık eksenlerinin kesiştiği orta 0 noktası ideal güzel yeridir. Yapılacak en ufak bir ekleme veya çıkarma "tasarımı" parabolün bir başka noktasına taşıyacaktır. Şayet yaptığınızla bu kesişmenin "ideal" olduğu sıfır noktasını yakalayamıyorsak, başarılı bir çalışma için, ikinci olmazsa olmaz bölgemiz Doğru/Güzel alanıdır. Birde minik bir hatırlatma, varsayalım ki güzel tanımına da uyan tek tek güzel olan unsurlar var; bunlar bir araya getirilirlerse oluşturdukları "Bütün" de güzel olur denemez. Bunu da unutmamakta yarar var.
Grafik Tasarım kuramlarının temel hedef noktası göz algılama alışkanlıklarından yararlanarak etki/ifade vurgusunu arttırmaktır. Gözün algılama ve çözümleme öncesi bizim kontrolumuz dışında yaptığı birtakım tarama refleksleri vardır. Göz tüm algılamasını önce kare, üçgen, daire, vurgulu nokta ve bunları oluşturan; düşey, yatay, eğri çizgiler, diagonal hat, optik hat, sturuktur/desen dokusu, ufuk hattı, altın orantı algılamaları ile çözümler. Bu çözümlemenin etki gücüne göre de bir karar çıkar, görülen Grafik Tasarım ya güzeldir ya da çirkindir. Tabii ki bu kararı veren kişinin bilgi birikimine göre de subjektif değerleme yüzdesi artacak veya eksilecektir.
Grafik Tasarım da "Gözün desen okuması" denilen davranışı bir araç olarak kullanıldığında, kişinin bilinçaltına daha kolay ulaşılıp istenilen etkiye ve vurguya ulaşılır. Bunun örneğini mutlaka yaşamışsınızdır. Bir kompzisyona bakar onu güzel bulursunuz ama sebebini asla bilemezsiniz, neden sorusuna cevap veremezsiniz. İşte bu anlatılan durumu yaşıyorsunuz. Meselâ bu yapıtlarda renk psikolojisinden yararlanılması da bunlara dâhildir. Hiç düşündünüz mü süt ambalajların da yeşil, çikolata ambalajların kırmızı, kozmetik ürün ambalajlarında mor ve uyarılarda sarı renk, neden hep ağırlıklıdır.
Şimdi bilinçaltına ulaşan yol gözden geçtiğine göre önce gözün temel davranış reflekslerini tanıyalım. Çerçeveli bir alanı yani sınırları belli olan fotograf, dosya kâğıdı gibi herhangi bir alanı, göz algılamaya başladığı anda, refleks olarak yaptığı davranış yönlenmeleri insanın kontrolunda olmayan bir dizi harekettir.
Şimdide gözün ilk hareketi olan diyagonal tarama olarak tanımlanabilecek refleks görülmektedir. Bu kurama göre gözün hareketi, sol üst köşeden başlayıp sağ alt köşeye kayar ve sonrasın da sol alt köşeden sağ üst köşe istikametindedir. Bu hareketin bir diğer bir tanımıda "desenin ışık yoludur". Gözün ilk hareket noktalarında açık tonların bulunması geldiği noktadada koyu tonların yer alması, etkili algılamada büyük rol oynayacaktır. Bu arada benim gözüm bunu ne zaman yapıyor demeyin siz bu hareketleri asla fark etmezsiniz. Bu göz ile bilinçaltının iletişimidir. Herhalde antentli kâğıtlar da amblem ve şirket logoların neden genellikle burada yer aldığını söylemeye gerek yok.
Gözün ikinci refleks hareketi görülen alan taramasına geçer yine sol üst köşeden başlar büyük zigzaglarla aşağı iner ve sol alt köşeden tekrar ters yönde geri döner. Asla fark edilmeyen bu hareketler sympatik sinir sistemi yordamıyla göz ile bilinçaltının iletişim yönlenmesidir. Gözün bu iki refleks hareketi sırasında bir grafik tasarımcısı için algılamada kompozisyonunun vurgu etkisini arttırabileceği önemli noktalar vardır.
Şimdide bu vurgu gücü kuvvetli olan dört yer şematik olarak görülmektedir. Diaganoller üstünde karşı köşeye 90 derece açı ile konumlanan, dört nokta vurgulu yer. Hemen buna bağlı olarak görülen bu noktalardan geçen güçlü hatlar görülmektedir. Sinemada da çok başvurulan bir kadraj püfüdür.Tabii bu arada ortada oluşan çerceveli alanın gücünden bahs etmeye gerek varmı bilmiyorum. Belkide "Tam ortası" kavramı buradan çıkmıştır.
Artık göz şartlı refleks olan okuma alışkanlığına dönerek satırları soldan sağa taraya bilir. Ama gözün bu davranışında da hareket vurgusunu güçlü olarak yakalamanın mümkün olacağı bir konumlama daha vardır.Örneklemek gerekirse koşan bir insan gibi hareket özelliği olan bir objenin hareket yönü sağdan sola konumlanırsa bu hareket soldan sağa olan konumlamaya oranla göz akışının ters yönünde olduğu için daha dinamik algılanacaktır.
Gözün bir yüzeyi algılarken ki bu hareketleri, bilinç kontrolu dışında ve hep var olan aynı hareketlerdir. İşte Grafik Tasarım da ki desende, yer alacak onu oluşturan unsurları, bu geometrik alanlardan ve bu göz alışkanlıklarından hareket edilerek, bazı optik etkileme kurgulamaları yapılır. Ne kadar bilgi ve uygulama sentezi başarısı, o kadar etkili Doğru/Güzel Grafik Tasarım kompozisyon başarısı. İlk mektep üçüncü sınıf öğrencisinin resmi ile Picasso efendinin resmini ayıranda budur zaten. Biri doğaçlama, öbürü sistematik kurgulu, anlamayan için ikiside aynı.
İki temel resim/grafik formatı vardır; değişken özellikli dikdörtgen format ve değişken olmayan kare format. Kare format mutlak eşitliğin formudur. Eşit format kenarları dengeli bir orantıya sahiptir 1:1. Bu orantı güçlü bir zemin yayılımı/dağılımı ister.
ALINTIDIR.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder